Kronografla Zamanı Durdurun
Kronograflar üç ibreli saatlerden farklı olarak zaman ölçme işlevine sahiptir. Alt kadranlar ve düğmeler saatin kronograf işlevine sahip olduğunun ilk bakışta anlaşılmasını sağlar. Kronografların bu görünüşü birçok kişinin saati satın almasının asıl nedenidir.
Kronograflar Hakkında Bilinmesi Gerekenler
- Kronograf kelimesi Eski Yunanca'daki "chronos" ve "graph" kelimelerinin birleştirilmesiyle yaratılmıştır ve "zaman kaydedici" anlamına gelmektedir
- Louis Moinet 1816 yılında saniyenin 1/60'ını ölçen kronografı üretti
- Longines 1913 yılında tek düğmeli kronografı tasarladı
- Breitling 1934 yılında iki düğmeli kronografları satışa sundu
- Otomatik mekanizmalı ilk kronograflar 1969 yılında üretildi
Sportif Tasarıma Sahip Zaman Ölçer
Kronograflar temel olarak spor faaliyetlerinde kullanılmak üzere üretilmiş sportif tasarıma sahip saatlerdir. Örneğin atletizm, yüzme ya da motor sporlarında zaman ölçümü yapılması gerekmektedir. Bu spor dallarında kazanını belirlemek için oldukça hassas ölçümler yapılmaktadır. Profesyonel müsabakalarda en gelişmiş teknik imkânlar kullanılıyor olsa da, sporu hobi olarak yapanlar kronograf işlevli saatleri kullanmaya devam etmektedir. Spor faaliyetleri dışında saatin teknik tasarımı ve özelliklerinden etkilenen büyük bir saatsever kitlesi de kronograf işlevli saatleri satın almayı tercih etmektedir.
Breitling ve TAG Heuer gibi bazı saat üreticileri zaman ölçümü alanındaki faaliyetleriyle isim yapmışlardır. Breitling tarafından yapılan kronograf tasarımları günümüzdeki kronografların görünümünü belirlemiştir. İsviçreli üretici 1934 yılında kurma tepesinin altında ve üstünde bir düğme bulunan kronometre modelini satışa sundu. Bu tasarım ilerleyen yıllarda diğer saat üreticileri tarafından da kullanılmaya başlanmıştır.
Kurma tepesinin üst kısmında yer alan düğmeye basarak zamanı ölçmeye başlarsınız. Düğmeye ikinci kez bastığınızda ölçüm durur. Üstteki düğmeye yeniden bastığınızda ölçüm yapılmaya devam edilir ve alttaki düğmeye bastığınızda kronometre sıfırlanır. Neredeyse tüm modern mekanik kronograflar bu prensibe göre çalışır.
Kronografların ibre düzeni belirli bir şemaya uygundur. Üç ibreli normal saatlerle kronografların en büyük farkı kronograf işlevli saatlerde merkezi bir saniye ibresinin bulunmamasıdır. Büyük saniye ibresi kronograf işlevli saatlerde saat 12 pozisyonunda sabit durur ve ancak tepe mekanizmasının üst kısmında bulunan düğmeye basıldığında harekete geçer. Bu ibre yardımıyla zaman ölçümü yapabilirsiniz. Ölçüm sona erdikten sonra ibre saat 12 pozisyonundaki ilk yerine geri döner. Kadran içindeki turunu 60 saniye içinde tamamlayan ve sürekli hareket halindeki saniye göstergesi kronograf modellerinde kadranın başka bir yerinde yer alır. Küçük saniye olarak adlandırılan bu saniye göstergesi bir alt kadranda yer alır.
Küçük saniye göstergesi için kullanılan alt kadran kronografların önemi bir bölümünde saat 9 pozisyonunda yer alır. Saat 12 pozisyonundaki başka bir alt kadran 30 dakikaya kadar dakika ölçümü yapar. Daha uzun süreli ölçümler için kullanılan saat 6 pozisyonundaki alt kadran 12 saate kadar zaman ölçümü yapar. Saat 3 pozisyonunda tarih göstergesi bulunur. Bu kadran tasarımına ve ölçüm imkânlarına sahip saatlerin neredeyse hepsinde dünyanın en büyük mekanizma üreticisi ETA tarafından imal edilen Valjoux 7750 kullanılmaktadır. Bu mekanizmadan farklı bir kronograf mekanizması kullanan saatlerde alt kadranlar genellikle saat 3, 6 ve 9 pozisyonunda yer alır. V şeklindeki bu sıralanma Tricompax olarak adlandırılır.
Valjoux 7750 mekanizması dalış saati Longines Hydroconquest modelinden pilot saati Sinn 103 modeline kadar çok sayıda modelde kullanılmaktadır. Breitling, Hamilton ya da Tissot gibi üreticiler de ürettikleri çeşitli modellerde mekanizma olarak Valjoux 7750'yi tercih etmektedir. 1973 yılında üretilmeye başlanan bu mekanizma quartz krizi atlatıldıktan sonra altın çağını yaşamaya başladı. Valjoux 7750 mekanizmasından günümüze kadar milyonlarca adet üretilmiştir. Güvenilir bir mekanizma olan Valjoux 7750'nin üretim maliyeti de oldukça düşüktür. Saatte 28.800 yarı titreşim yaparak çalışan mekanizma saniyenin 1/8'i hassasiyetinde ölçüm yapabilme özelliğiyle İsviçre Kronometre Denetleme Ofisi (COSC) tarafından verilen kronometre sertifikasını da almayı başarmıştır. Mekanizmanın rezerv gücü yaklaşık 44 saattir. Valjoux 7750'nin manuel kurmalı varyasyonlarının yanı sıra ay evresi göstergesi ya da rattrapante gibi komplikasyonlarının kullanıldığı varyasyonları da bulunmaktadır.
Zenith tarafından üretilen El Primero mekanizması çok daha hızlıdır. Saatte 36.000 yarı titreşim yaparak çalışan bu mekanizma saniyenin 1/10'u hassasiyetinde ölçüm yapabilmektedir. Zenith bu ünlü mekanizmayı 1969 yılında satışa sundu. Aynı yıl Heuer, Breitling, Büren ve Dubois-Dépraz ortaklığıyla üretilen Calibre 11 mekanizmasının tanıtımı da yapıldı. Saatte 19.800 yarı titreşim yaparak çalışan bu mekanizmanın kullanıldığı saatler arasında Heuer tarafından üretilen ilk Monaco modeli de bulunmaktadır. Bu mekanizma saniyenin 1/5'i hassasiyetinde ölçüm yapabilmektedir. Aynı yıl içinde Japon üretici Seiko da 6139 mekanizmasını üretmeye başlamıştır. 1969 yılının saatçilik tarihinde bir dönüm noktası olduğu rahatlıkla söylenebilir. Hangi mekanizmanın ilk otomatik kronograf mekanizması olduğu konusundaki tartışma günümüzde de devam etmektedir.
Kronograf Satın Alırken Nelere Dikkat Edilmeli?
Zamanı durdurmak ister miydiniz? Kronografla zamanı durduramasanız bile en azından belli bir zaman dilimini ölçebilirsiniz. Her fiyat segmentinde bu işleve sahip modelleri bulmanız mümkündür. Zaman kaydedici anlamına gelen kronografların teknik bir çekiciliği vardır. Kronograf işlevine sahip modellerde Valjoux 7750 mekanizmasının kullanılması nedeniyle üretilen saatler genelde erkeklere yöneliktir. Bunun nedeni bu mekanizmanın büyüklüğünün klasik kadın saati modelleri için uygun olmamasıdır.
Valjoux 7750 mekanizmasının kullanıldığı kronograflar ender bulunan mekanizmaların ya da üreticilerin kendi mekanizmalarının kullanıldığı kronograflara göre daha uygun fiyatla satışa sunulmaktadır. Mekanik kronograf modellerini 1.000 Euro'dan başlayan fiyatlarla satın almak mümkündür. Quartz mekanizmalı modellerin fiyatı daha da uygundur. Citizen gibi üreticilerin kronograf modellerini 100 Euro'dan başlayan fiyatlarla satın almak mümkündür. Breitling Superocean Chronograph M2000 gibi bazı quartz mekanizmalı modellerse 3.000-4.000 Euro arasında fiyata sahiptir. Bu saatte kullanılan patentli düğme sistemi 2.000 metre derinlikte düğmelerin kullanılmasına imkân sağlamaktadır. Üreticiler, mekanik mekanizmayla çalışan kronograf modellerinin su altında kullanılmamasını önermektedir.
Yaklaşık 3.500 Euro ödeyerek en ünlü kronograf modellerinden birini satın alabilirsiniz: Omega'nın efsanevi "Ay Saati" (Moonwatch) Speedmaster Professional. Omega'nın bu modeli 1969 yılı Temmuz ayında Ay'da kullanılan ilk kol saati olmuştur. Ayrıca 1970 yılı Nisan ayında gerçekleştirilen Apollo 13 misyonunda sırasında zarar gören uzay mekiğinin güvenli bir şekilde dünyaya dönmesini sağlayan 14 saniyelik manevra için de bu saat kullanılmıştır.
İsmini Amerika Birleşik Devletlerinde düzenlenen Daytona yarışından alınan Rolex Daytona modeli de en az Speedmaster Professional kadar ünlüdür. Bu saat 1960'lı yıllarda yarışı kazanan yarış pilotlarına ödül olarak verilmekteydi. Paslanmaz çelikten imal edilmiş çok iyi durumdaki bir Rolex Daytona modelini 10.000 Euro'dan daha düşük bir fiyatla sahip olmanız mümkündür. Altından imal edilmiş yeni Daytona modellerinin fiyatı 20.000 Euro'yu aşmaktadır. Platin ve elmas kullanılan modellerin fiyatı 100.000 Euro'nun üstündedir.
Dörtgen kasalı bir saat mi arıyordunuz? Steve McQueen tarafından Le Mans (Büyük Yarış) filminde sağ bileğine taktığı TAG Heuer Monaco bu film sayesinde ünlenmiştir. TAG Heuer Monaco bu tarihten beri Daytona kadar olmasa da bir yarış saati olarak kabul görmektedir. Kullanılmamış bir Monaco Calibre 11 modelini 3.500-4.000 Euro arasında bir fiyatla satın alabilirsiniz. TAG Heuer tarafından üretilen diğer kronograf modelleri Carrera model serisinde yer almaktadır.
Omega Speedmaster, Rolex Daytona ve Heuer Monaco motor yarışlarında kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Eğer kronograf işlevine sahip bir pilot saati almayı tercih ediyorsanız Breitling Navitimer modeli sizin için en ideal saatlerden biridir. Bu modelde sadece entegre kronograf işlevi değil aynı zamanda temel matematik işlemlerini yapabileceğiniz bir hesap cetveli de yer alır. Paslanmaz çelikten imal edilmiş yeni Navitimer modelinin fiyatı yaklaşık 5.000 Euro'dur. Bir başka pilot saati olan iki saniye ibreli IWC Double Chronograph modelinin fiyatı yaklaşık 9.000 Euro'dan başlamaktadır.
Rattrapante, Flyback ve Skalalar
IWC'nin iki saniye ibreli Double Chronograph modeliyle farklı zaman aralıklarını aynı anda ölçebilirsiniz. Bu kronograf modeli ikinci saniye ibresine kumanda eden üçüncü düğmesiyle diğer modellerden farklılaşır. Bu üçüncü ibre normal saniye ibresiyle beraber çalışmaya başlar. Düğmeye basıldığında durur ve kronometre göstergesi işlevini üstlenen asıl saniye ibresi çalışmaya devam ederken belli bir zaman aralığını ölçmeyi mümkün kılar. Düğmeye tekrar basıldığında her iki ibre aynı pozisyona gelir. Bu komplikasyon rattrapante olarak adlandırılır.
Kronograf işlevli saatlerin değişik bir çeşidi de Flyback kronograf (sıfıra otomatik dönen kronometre) olarak adlandırılan komplikasyona sahip modellerdir: İbreyi durdurma, geri alma ve yeniden zaman ölçümüne başlama sadece bir düğmeye basarak gerçekleşir. Normal kronograflarda bu işlemlerin hepsi için üç kez düğmeye basmak gerekir. Flyback kronograf askeri uçuşlarda kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Pilotlar birkaç saniye içinde farklı yönlere dönüş yapmaları gerektiğinde üç düğmenin kullanılması zaman kaybına yol açtığı için böyle bir çözüm geliştirmek zorunlu olmuştur.
Kronografların önemli bir kısmında takimetre skalası da yer almaktadır. Skala genellikle sabit bezelin üzerinde yer alır ve bir saatte ne kadar hız yapıldığının hesaplanmasını sağlar. Yol kenarında yer alan kedi gözleriyle 1 km yol alındığı hesaplandıktan sonra kronometre durdurulur. Kronometre durdurulduğunda takimetre skalası ortalama hızı gösterir.
Az sayıda da olsa bazı kronograflarda telemetre skalası da yer alır. Bu skala ses hızı ve ışık hızı arasındaki farkın yardımıyla uzaklık ölçümü yapmayı sağlar. Örneğin bir fırtına sırasında şimşeği gördüğünüzde düğmeye basıp gök gürültüsünü duyana kadar düğmeyi basılı tutarsanız saniye göstergesi telemetre skalası üzerinde fırtınanın sizden ne kadar uzakta olduğunu gösterir. Şimşek ve gök gürültüsü arasında 12 saniyelik bir zaman arası bulunuyorsa fırtına sizden sadece 4 kilometre uzaktadır. Bu saatler askeri alanda da kullanılmaktadır. Topun ateşlendiği anda çıkan dumanın görülme anı ve toptan çıkan sesin duyulduğu an arasındaki süre topun bulunduğu yerin uzaklığı bilgisinin hesaplanmasını sağlar. 39 saniyelik bir süre telemetre skalasında 13 kilometre bir uzaklığa denk gelmektedir.