Pilot saatleri

Büyüklük, işlevsellik ve yüksek okunurluk pilot saatlerini en iyi tanımlayan özelliklerdir. Bu sevilen saat türü askeri bir geçmişe sahip olduğu için yüksek okunurluk ve işlevsellik önde tutularak üretilmektedir. Bu saatler için işlevsellik şekilden önce gelir. Bu saatler günümüzde pilotlardan şirket yöneticilerine kadar herkes tarafından sevilerek kullanılmaktadır.

Pilot saatleri diğer saatlerde rastlanılmayan yüksek okunurluğa sahiptir. Bu yüksek okunurluğu mümkün kılmak için modellerin çoğunun tasarımı oldukça sade tutulmuştur. Kadran siyah, üstünde parlayan madde kullanılan ibreler ve markörler beyaz renktedir. Bu sayede en karanlık ortamlarda bile zaman rahat bir şekilde takip edilebilir.

2012'ten beri pilot saatleri için geçerli olan uluslararası bir standart bulunmaktadır. Sinn ve Stowa gibi Alman üreticiler bazı pilot saatlerini bu standarta göre sertifikalandırmıştır. Bu sertifika saatlerin en zorlu koşullarda güvenilir bir şekilde çalışmaya devam ettiğini göstermektedir.

Breitling ve IWC en tanınmış İsviçreli pilot saati üreticileridir. Breitling Navitimer ve IWC Mark XI modelleri tüm dünyada tanınır. IWC modelinin tasarımı sayısız pilot saatinin tasarımına ilham vermiştir. Chronograph Navitimer hesap cetvelli bezeliyle saat işçiliği tarihine geçmiştir. Bu hesaplama enstrümanıyla hız, yakıt tüketimi, iniş ve kalkış mesafeleri başta olmak üzere farklı matematiksel hesaplamalar yapılabilmektedir.

Pilot saati almak istiyorsanız farklı üreticilerin değişik modelleri arasından tercih yapabilirsiniz. Geniş model yelpazesi sayesinde her bütçeye uygun bir pilot saati bulmak mümkündür. 1.000 Euro'dan daha düşük fiyatla satılan pilot saatleri rahatlıkla bulunabilir. Örneğin Breitling bu fiyat segmentinde saat üreten üreticilerden biridir. Breitling Aerospace modelinin bezeli üstünde saat 3, 6, 9 ve 12 pozisyonlarında markanın karakteristik tasarım öğelerinden biri olan bezel çıkıntıları yer almaktadır. Bu modelde yüksek hassasiyete sahip quartz mekanizma kullanılmaktadır. Bu çok işlevli saatin ikinci el örneklerinin fiyatı yaklaşık 800 Euro'dur. Breitling Chronomat modelinin kullanılmış modellerinin fiyatı da 1.000 Euro'nun altındadır.

Çok sayıda kullanılmış Breitling modelini 1.000 ila 2.500 Euro arasında değişen fiyatlarla bulmanız mümkündür. Fransız saat üreticisi Bell & Ross tarafından üretilen pilot saatleri de bu fiyat segmentinde yer almaktadır. İkinci el IWC pilot saati modellerinin fiyatı 2.000 Euro düzeyindedir. Üç ibreli modelleri 2.000 Euro'dan daha düşük fiyatla satın almanız mümkündür. Çok iyi durumda olan kullanılmış IWC marka kronografların fiyatı yaklaşık 2.500 Euro'dur.

Sinn tarafından üretilen 857 UTC modeli tercihe göre TESTAF sertifikalı ve sertifikasız olarak satışa sunulmaktadır. Sertifikalı ve sertifikasız modellerin fiyatı neredeyse aynıdır. Yeni 857 UTC modelinin fiyatı 1.900 Euro'dur. Kronograf işlevine sahip Sinn 103 Ti TESTAF modelinin yeni örneklerini 2.600 Euro'dan başlayan fiyatlarla satın alabilirsiniz. Hem kronograf hem de GMT işlevine sahip modellerin fiyatı yaklaşık 2.800 Euro'dur.

Rolex tarafından üretilen GMT-Master modelinin fiyatı 10.000 Euro'ya ulaşabilmektedir. Merkezi İsviçre'nin Cenevre kentinde bulunan üretici GMT modellerini 1950'li yılların ortasında pilotlar için özel olarak geliştirmiştir. Amerikalı hava yolu şirketi Pan American World Airways (Pan Am) GMT-Master modelini resmi görev saati olarak kullanmıştır.

Siyah ve mavi renklerin beraber kullanıldığı bezeli nedeniyle Batman olarak da adlandırılan GMT-Master II en fazla ilgi gören modellerden birdir. Bu saatin yeni örneklerini yaklaşık 9.600 Euro'ya satın alabilirsiniz. İkinci el saatlerin fiyatı birkaç yüz Euro daha düşüktür. Baselworld 2018 fuarında tanıtılan 126710BLRO referans numaralı GMT-Master II Pepsi modeli 18.000 Euro'dan yüksek fiyatla alıcı bulmaktadır. Saatin resmi liste satış fiyatı 8.400 Euro'dur.

Pilot saatleri oldukça yüksek okunurluğa sahiptir. Büyük siyak kadranları üzerinde beyaz renkte saat markörleri ve büyük ibreler kullanılır. İbreler ve markörler üzerinde karanlıkta parlayarak saatin rahatça okunmasını sağlayan parlayan madde kullanılır. Modellerin çoğunda saat 12 pozisyonunda üçgen şeklinde markör yer alır. Dakika markörü olarak kullanılan indeksler ve sat markörü olarak kullanılan Arap rakamları saatin okunmasını kolaylaştırır.

Çok sayıda pilot saati kronograf ya da Flyback kronograf işlevine sahiptir. Bu saatlerden biri Alman silahlı kuvvetleri (Bundeswehr) için 1960'lı yılların sonunda Heuer tarafından üretilen Heuer Bund modelidir. Bu vintage saati koleksiyonerler tarafından oldukça sevilmesine rağmen görece uygun bir fiyatla satın almak mümkündür. Kronograf işlevli bu pilot saati için yaklaşık 5.000 Euro ödemeniz yeterli olacaktır.

Breitling Navitimer en bilinen ve en sevilen pilot saatlerinden biridir. İkonik pilot saatinin sahip olduğu hesap cetvelli bezel ile matematiksel işlemler yapılmaktadır. Navitimer'ın 70 saatlik güç rezervine sahip olan Breitling'in manüfaktür mekanizma 01'i ile çalışan örnekleri de yakın zaman önce satışa sunulmuştur. Modelin 46 mm büyüklüğündeki örnekleri oldukça yüksek okunurluğa sahiptir. Koleksiyonun öne çıkan modelleri manüfaktür mekanizmayla çalışan ve iki farklı süre aralığını aynı anda ölçmeyi sağlayan rattrapante kronograf işlevine sahip saatlerdir. Navitimer, paslanmaz çelikten, altından ya da paslanmaz çelik ile altın kombinasyonundan üretilmektedir.

IWC pilot saatleri de oldukça sevilen modellerdir. Bu saatlerin tasarımı diğer pilot saatlerinin tasarımında da belirleyici olmuştur. Big Pilot’s Heritage modellerinin tasarımında tarihi pilot saatlerinden esinlenildiği için bu saatler retro saat kategorisine dâhildir. Kasa çapı 48 mm olan model oldukça büyüktür ve mükemmel okunurluğa sahiptir. Bu retro pilot saatine büyük kurma tepesi sayesinde oldukça kolay bir şekilde kumanda edilebilir. IWC pilot saati serisinde üç ibreli modellerin yanı sıra kronograflar da yer alır.

Alman saat üreticisi Tutima da pilot saatleriyle tanınmaktadır. Tutima da Heuer gibi Alman silahlı kuvvetleri için pilot saati üretmiştir. Oldukça ender rastlanan bu saatler fazla tanınmadığı için koleksiyonerlerin ilgisini çeker. Bu askeri saatin paslanmaz çelikten veya titanyumdan üretilmiş örnekleri bulunmaktadır. Saatin titanyumdan üretilmiş örnekleri daha hafiftir. Tutima Military Chronograph modelinin kasası tamamen yuvarlaklaştırılmış bir tasarıma sahiptir. Bu tasarımla, saatin zor koşullar altında pilotu yaralamasının önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Saati otomatik mekanizma Lémania 5100 çalıştırır. Bu az bulunan mekanizma kronograf işleviyle öne çıkar. Modelin titanyumdan üretilen örneklerini 2.300 Euro'ya satın alabilirsiniz. Paslanmaz çelik modellerin fiyatı 2.000 Euro düzeyindedir.

Cartier Santos dünyanın ilk pilot saatlerinden biri olarak kabul edilir. Louis Cartier, kare saat kasasına sahip bu saati 1904 yılında Brezilyalı havacı Alberto Santos-Dumont için üretti. Dumont ise 1906 yılında resmi gözlemcilerin denetiminde ilk motorlu uçuşu gerçekleştirdi. Dumont'un bileğinde bu uçuş sırasında Cartier'in Santos modeli takılıydı. Dumont, bu sayede uçuşu gerçekleştirirken zamanı da takip edebilmiştir.

Günümüzde üretilen pilot saatlerinin kökeni gemilerde kullanılan güverte saatlerine kadar uzanır. İngilizcesi Deck Watches ve Fransızcası chronomètre de bord olan bu saatler cep saatlerinin denizciliğe uyarlanmış halidir. Gemi kronometreleri bulunduğu kutu içinde dengesini her sarsıntı sonrasında yeniden sağlayacak şekilde monte edilir. Bu sayede kadran kuvvetli fırtınalarda her zaman yukarıda kalır. Gemi kronometresinin ince ayarı da bu pozisyonda yapılır. Denizciler bu son derece hassas kronometrelere bulundukları pozisyonu doğru bir şekilde belirlemek için ihtiyaç duyarlar. Özellikle kıtalararası yolculuklarda hassas saatler yön bulmada çok büyük bir öneme sahiptir.

Gemide görevli personel kendi güverte saatlerini gemi kronometrelerine göre ayarlamaktaydılar. Daha sonra güverteye çıkarak sekstantın yardımıyla geminin bulunduğu yeri belirlemekteydiler. Güverte saatlerinde çok hassas mekanizmalar kullanılmış olsa da bu saatler, büyük ısı değişiklikleri ve sarsıntı gibi nedenlerle zamanı sapmayla gösterdikleri için, gemi kronometreleri kadar güvenilir bir ölçüm aracı değillerdi.

20. yüzyılın başında, ilk pilotlar denizcilerin kullandığı güverte saatlerini kullanmışlardır. Güverte saatlerinin kasasına lehimle askı tutturulmakta ve bu askılardan kalın deri kayışlar geçirilmekteydi. Daha sonra saatleri kollarına ya da bacaklarına takıyorlardı. Bu pilot saatlerinin büyük kurma tepelerine sahip olmaları onları eldivenle kurmayı mümkün hale getiriyordu.

Kısa bir süre sonra eski güverte saatleri günümüzdeki pilot saatlerinin karakteristik görünümüne kavuştu. Üstünde sarı rakamların bulunduğu siyah kadran bu saatlerin en karakteristik tasarım özelliğidir. Parlayan madde olarak 20. yüzyılın başında radyoaktif bir madde olan radyum kullanılmaktaydı. Günümüzde radyoaktif olmayan fosforlu Superluminova maddesi kullanılmaktadır. Siyah kadran parlamayı önler ve karanlıkta kadranın rahat bir şekilde okunmasını sağlar.

Pilot saatlerinin önemli bir kısmı bu saatlerin üretilmeye başlandığı zamanlardan beri saniye durdurma mekanizmasına sahipti. Bu mekanizma saatin saniye hassasiyetinde ayarlanmasını ve dolayısıyla koordinatların daha kesin belirlenebilmesini sağlar. Bu saatleri üreten en önemli Alman saat üreticilerinden biri merkezi Glashütte kentinde bulunan A. Lange & Söhne firmasıdır. A. Lange & Söhne, 2. Dünya Savaşı boyunca sadece Alman ordusu için pilot saati üretimi yapmıştır. Bu askeri saatlerden ikisi Glashütte kentinde bulunan Glashütte Alman Saat Müzesi'nde (Deutsches Uhrenmuseum Glashütte) sergilenmektedir. Aynı şekilde, pilot kronograflarına da pek sık rastlanmamaktadır. Aralarında merkezi Glashütte kentinde bulunan Tutima ve Junghans'ın da olduğu üreticiler kronograf işlevli pilot saatleri üretmişlerdir. Bu saatlerden 1930'lu ve 1940'lı yıllarda toplam olarak sadece 300-400 adet üretilmiştir. Bu vintage saatler günümüzde 30.000 Euro'dan fazla fiyatlarla alıcı bulmaktadır.

IWC Mark XI modeli bir pilot saati klasiğidir. İsviçreli üretici IWC, 1940'lı yılların sonundan beri bu modeli üretmektedir. IWC, Mark XI modelini 30 yıl boyunca dünyanın önde gelen hava kuvvetleri için üretmiştir. Sade tasarıma sahip manuel kurmalı modelde kronograf işlevi bulunmuyordu. Bu nedenle saatin fiyatı diğer modellere göre daha düşüktü ve 350 İsviçre Frangı'na satın alınabiliyordu. Günümüzde bu modelin fiyatı 5.000-9.000 Euro arasında değişmektedir. Saatin ayırt edici tasarım öğeleri, üzerinde açık renkte parlayan rakamların bulunduğu siyah kadran ve saat 12 pozisyonunda yer alan üçgendir. Günümüzde de Fortis gibi üreticiler sade tasarıma sahip pilot saatleri üretmeye devam etmektedir.

2016 yılının başında pilot saatleri için resmi bir norm belirlendi: "DIN 8330: Pilot Saatleri Zaman Ölçümü Tekniği". Saat üreticisi Sinn norm belirleme çalışmalarını başlatan üretici olmuştur. Alman Standartları Enstitüsü (Deutsche Institut für Normung - DIN) 2013 yılında pilot saatleri için yeni bir norm geliştirmeye başladı. Yapılan norm belirleme çalışmaları "Pilot Saatleri Teknik Standardı" (TESTAF) temel alınarak ve günümüz havacılık endüstrisinin güncel ihtiyaçları göz önünde tutularak yürütülmüştür. TESTAF, Almanya'nın Aachen kentinde bulunan Aachen Meslek Yüksek Okulu bünyesindeki Havacılık ve Uzay Teknolojisi Fakültesi'yle saat üreticisi Sinn'in yaptığı işbirliğiyle 2012 yılında ortaya çıkmıştır. Belirlenen DIN 8330 normuna göre bir pilot saati uçakta zaman ölçümü yapan tüm aletlerin işlevlerin hepsini yerine getirebilecek şekilde olmalıdır. Saat aynı zamanda kokpitte bulunan sistemlerle uyumlu olmalı ve uçuş ekipmanlarıyla pilotlar için tehdit oluşturmamalıdır. Ayrıca uçuşun gerektirdiği fiziksel zorluklar nedeniyle zarar görmemelidir.

DIN 8330 normu tarafından belirlenen kriterler, görerek uçuş kurallarından (visual flight rules -VFR) ve aletli uçuş kurallarından (instrument flight rules - IFR) farklıdır. IFR'ye göre sertifikalandırılan saatler kronometre işlevine sahip olmalıdır. Yani bu saatler aslında birer kronograftır. VFR'ye göre sertifikalandırılan saatlerde 12 saat sayacı ve 60 dakika sayacı bulunmalıdır. Merkezi saniye ibresinin durdurma tertibatı bulunmalıdır. DIN normu, saatte tüm dakikaların gösterildiği ve mandallı bir yapıya sahip iki yöne dönen bezelin bulunmasını da öngörür. Kadran ve skalanın arka fonu mat siyah olmalıdır. Kadranın çapı 27 mm'den daha küçük olamaz. Pilot saati kadranının hem gece hem de gündüz rahat bir şekilde okunabilmesi için DIN normu tüm saat markörlerinin, döner bezel üzerindeki üçgenin, akrebin, yelkovanın ve saniye ibresinin parlayan maddeyle kaplı olmasını şart koşmaktadır. Parlayan madde en az 3 saat boyunca parlamaya devam etmelidir.

DIN 8330 normu pilot saatlerinin ve saatin kumanda unsurlarının eksi 15°C ile artı 55°C arasında işlevlerinde bir azalma olmadan çalışmasını şart koşar. Saat 1 metre yükseklikten tahta bir zemine düştükten sonra da zarar görmeden çalışmasına devam etmelidir. Su geçirmezlik denetimi DIN 8310 normunun öngördüğü kriterlere göre yapılır. Saatler ayrıca hassasiyet, kordon sağlamlığı, manyetik alanlara karşı direnç başta olmak üzere birçok testten geçirilir. Sertifika testleri sonunda saatin işlevselliğinde bir azalma olmamalıdır. Ayrıca saatin dışının da zarar görmemiş olması gerekmektedir.