Pilot Saatlerinin Öne Çıkan 5 Özelliği
- Ünlü üreticiler: IWC, Breitling, Tutima, Fortis
- Karakteristik pilot saati tasarımına sahip IWC Mark XI modeli
- Fiyatı 1.000 Euro'dan düşük uygun fiyatlı pilot saatleri de bulunmaktadır
- Breitling Navitimer modeli kronograf işlevine ve hesap cetveline sahiptir
- Cartier Santos modeli ilk pilot kol saati olarak kabul edilir
Pilot Saatleriyle Kokpitte
Pilot saatlerinin ortaya çıkması havacılığın gelişmesiyle bağlantılıdır. Saatlerin işlevsellikleri havacılık tarihindeki gelişmelere uygun olarak artmıştır. Pilot saatlerinin önemli bir kısmı zaman dilimlerini ölçmek için kronograf işlevine sahiptir. Pilot saatinin özellikleri konusunda tam bir fikir birliği mevcut değildir. Bir tanıma göre bu saatler belli tasarım öğelerine sahip olmalıdır: Beyaz markörlerin ya da rakamların bulunduğu siyah kadranlar ve büyük ibreler pilot saatlerinin sahip olması gereken tasarım öğeleridir. Diğer bir tanıma göreyse hem gündüz hem gece zamanın rahat bir şekilde okunabilmesi ve saatin darbelere karşı dayanıklı olması gibi özellikler belirleyicidir.
Dalış saatlerinin uyması gereken kriterleri belirleyen ISO 6425 (DIN 8306) gibi uluslararası bir norm uzun yıllar boyunca ortaya çıkmamıştır. Bu durum 2016 yılında değişmiş, "Pilot Saatleri Teknik Standardı" (TESTAF) temel alınarak geliştirilen
DIN 8330 normu belirlenmiştir. DIN 8330 sertifikasına sahip bir pilot saati uçakta bulunan zaman ölçme aletlerinin yapabildiği tüm hesaplamaları yapabilir. Ayrıca bir pilot saati uçağın belli bir zaman dilimi içinde yapması gereken manevraları planlarken ve uygularken de kullanılabilir. Bu özelliğe sahip pilot saati modelini ilk üreten Alman saat üreticisi
Sinn olmuştur.
İsviçreli saat üreticileri
Breitling ve
IWC en bilinen pilot saati üreticileri arasındadır.
IWC Mark XI modeli dünyaca ünlüdür ve birçok kez kopyalanmıştır. Bu modelin tasarımı oldukça sade tutulmuştur. Saatin kadranı siyahtır. Kadranda büyük rakamlar, markörler ve saat 12 pozisyonunda bir üçgen işaret bulunmaktadır. IWC'nin manuel mekanizmalı bu modeli dünyanın önde gelen hava kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır.
Breitling tarafından üretilen
Navitimer modeli en ünlü pilot saatlerinden biridir. Bu model kronograf işlevinin yanı sıra
hesap cetveline sahip döner bezel de bulunur. Bu mekanizmanın yardımıyla hız, uzaklık ve
yakıt tüketimi gibi hesaplamalar yapılabilir. Hesap cetveliyle ölçülerin birbirine çevrilmesi de mümkündür.
Pilot Saati Satın Alırken Nelere Dikkat Edilmeli?
Pilot saati almak istiyorsanız farklı üreticilerin değişik modelleri arasından tercih yapabilirsiniz. Geniş model yelpazesi sayesinde her bütçeye uygun bir pilot saati bulmak mümkündür.
1.000 Euro'dan daha düşük fiyatla satılan pilot saatleri rahatlıkla bulunabilir. Örneğin Breitling bu fiyat segmentinde saat üreten üreticilerden biridir.
Breitling Aerospace modelinin bezeli üstünde saat 3, 6, 9 ve 12 pozisyonlarında markanın karakteristik tasarım öğelerinden biri olan bezel çıkıntıları yer almaktadır. Bu modelde yüksek hassasiyete sahip quartz mekanizma kullanılmaktadır. Çok işlevli bu saatin ikinci el örneklerinin fiyatı yaklaşık 800 Euro'dur.
Breitling Chronomat modelinin kullanılmış modellerinin fiyatı da 1.000 Euro'nun altındadır.
Kullanılmış çok sayıda Breitling modelini 1.000 ila 2.500 Euro arasında değişen fiyatlarla bulmanız mümkündür. Fransız saat üreticisi
Bell & Ross tarafından üretilen pilot saatleri de bu fiyat segmentinde yer almaktadır. İkinci el IWC pilot saati modellerinin fiyatı 2.000 Euro düzeyindedir. Üç ibreli modelleri 2.000 Euro'dan daha düşük fiyatla satın almanız mümkündür. Çok iyi durumda olan kullanılmış IWC marka kronografların fiyatı yaklaşık 2.500 Euro'dur.
Sinn tarafından üretilen 857 UTC modeli isteğe bağlı olarak TESTAF sertifikalı ve sertifikasız olarak satışa sunulmaktadır. Sertifikalı ve sertifikasız modellerin fiyatı neredeyse aynıdır. Yeni 857 UTC modelinin fiyatı 1.900 Euro'dur. Kronograf işlevine sahip Sinn 103 Ti TESTAF modelinin yeni örneklerini 2.300 Euro'dan başlayan fiyatlarla satın alabilirsiniz. Hem kronograf hem de GMT işlevine sahip modellerin fiyatı yaklaşık 2.800 Euro'dur.
Rolex tarafından üretilen
GMT-Master modelinin fiyatı 10.000 Euro'ya ulaşabilmektedir. Merkezi İsviçre'nin Cenevre kentinde bulunan üretici
GMT modellerini 1950'li yılların ortasında pilotlar için özel olarak geliştirmiştir. Amerikalı hava yolu şirketi Pan American World Airways (Pan Am) GMT-Master modelini resmi görev saati olarak kullanmıştır.
Pilot Saatlerinin Tarihçisi
Cartier Santos dünyanın ilk pilot saati olarak kabul edilir. Louis Cartier,
kare saat kasasına sahip bu saati 1904 yılında Brezilyalı havacı Alberto Santos Dumont için üretmiştir. Dumont, 1906 yılında resmi gözlemcilerin denetiminde ilk motorlu uçuşu gerçekleştirdi. Dumont'un bileğinde bu uçuş sırasında Carties Santos modeli takılıydı. Dumont, bu sayede uçuşu gerçekleştirirken zamanı da takip edebilmekteydi.
Günümüzde üretilen pilot saatlerinin kökeni gemilerde kullanılan güverte saatlerine kadar uzanır. İngilizcesi deck watches ve Fransızcası chronomètre de bord olan bu saatler de cep saatlerinin denizciliğe uygulanmış halidir. Gemi kronometreleri bulunduğu kutu içinde dengesini her sarsıntı sonrasında yeniden sağlayacak şekilde monte edilmiştir. Bu sayede kadran kuvvetli fırtınalarda her zaman yukarıda kalır. Gemi kronometresinin ince ayarı bu pozisyonda yapılmaktaydı. Denizciler bu çok hassas kronometrelere bulundukları pozisyonu doğru bir şekilde belirlemek için ihtiyaç duymaktaydılar. Özellikle kıtalararası yolculuklarda hassas saatler yön bulmada çok büyük bir öneme sahipti.
Gemide görevli personel kendi güverte saatlerini gemi kronometrelerine göre ayarlamaktaydılar. Daha sonra güverteye çıkarak sekstantın yardımıyla geminin bulunduğu yeri belirlemekteydiler. Güverte saatlerinde çok hassas mekanizmalar kullanılmış olsa da büyük ısı değişiklikleri ve sarsıntı gibi nedenlerle saatin zamanı sapmayla göstermesi nedeniyle gemi kronometreleri kadar güvenilir bir ölçüm aracı değillerdi.
20. yüzyılın başında ilk pilotlar saat olarak denizcilerin kullandığı güverte saatlerini kullanmışlardır. Güverte saatlerin kasasına lehimle askı tutturulmakta ve bu askılardan kalın deri kayışlar geçirilmekteydi. Daha sonra saatleri kollarına ya da bacaklarına takıyorlardı. Bu pilot saatlerinin büyük kurma tepelerine sahip olması nedeniyle bu saatleri eldivenle kurmak mümkün olmamaktaydı.
Kısa bir süre sonra eski güverte saatleri günümüzdeki pilot saatlerinin karakteristik görünümüne kavuştu. Üstünde sarı rakamların bulunduğu siyah kadran bu saatin en karakteristik tasarım özelliğidir. Parlayan madde olarak 20. yüzyılın başında radyoaktif bir madde olan radyum kullanılmaktaydı. Günümüzde radyoaktif olmayan fosforlu Superluminova maddesi kullanılmaktadır. Siyah kadran parlamayı önler ve karanlıkta kadranın rahat bir şekilde okunmasını sağlar.
Pilot saatlerinin önemli bir kısmı bu saatlerin üretilmeye başlandığı zamanlardan beri
saniye durdurma mekanizmasına sahipti. Bu mekanizma saatin saniye hassasiyetinde ayarlanmasını ve dolayısıyla koordinatların daha kesin belirlenebilmesini sağlar. Bu saatleri üreten en önemli Alman saat üreticilerinden biri merkezi Glashütte kentinde bulunan
A. Lange & Söhne firmasıdır. A. Lange & Söhne, 2. Dünya Savaşı boyunca sadece Alman ordusu için
pilot saati üretimi yapmıştır. Bu askeri saatlerden ikisi Glashütte kentinde bulunan Glashütte Alman Saat Müzesi'nde (Deutsches Uhrenmuseum Glashütte) sergilenmektedir. Aynı şekilde pilot kronograflarına da pek sık rastlanmamaktadır. Aralarında merkezi Glashütte kentinde bulunan Tutima ve Junghans'ın da olduğu üreticiler kronograf işlevli pilot saatleri üretmişlerdir. Bu saatlerden 1930'lu ve 1940'lı yıllarda toplam olarak sadece 300-400 adet üretilmiştir. Bu vintage saatler günümüzde 30.000 Euro'dan fazla fiyatlarla alıcı bulmaktadır.
Pilot saatlerinin tarihi dönüm noktaları:
- Pilot saatleri denizcilikte kullanılan güverte saatleri geliştirilerek üretilmiştir
- İlk pilot saatleri güverte saatlerine deri kayış ve toka takılarak imal edilmiştir
- Kol saati olarak imal edilen ilk pilot saati Cartier Santos tarafından üretilmiştir
- A. Lange & Söhne Alman pilot saatlerinin en önemli üreticilerinden biriydi
Kült Pilot Saati: IWC Mark XI
IWC Mark XI modeli bir pilot saati klasiğidir. İsviçreli üretici IWC 1940'lı yılların sonundan beri bu modeli üretmektedir. IWC, Mark XI modelini 30 yıl boyunca dünyanın önde gelen hava kuvvetleri için üretmiştir. Sade tasarıma sahip manuel kurmalı modelde kronograf işlevi bulunmaz. Bu nedenle saatin fiyatı diğer modellere göre daha düşüktü ve 350 İsviçre Frangı'na satın alınabiliyordu. Günümüzde bu modelin fiyatı 5.000-9.000 Euro arasında değişmektedir. Saatin ayırt edici tasarım öğeleri üzerinde açık renkte parlayan rakamların bulunduğu siyah kadran ve saat 12 pozisyonunda yer alan üçgendir. Günümüzde de Fortis gibi üreticiler sade tasarıma sahip pilot saatleri üretmeye devam etmektedir.
Yeni Pilot Saati Standardı: DIN 8330
2016 yılının başında pilot saatleri için resmi bir norm belirlendi: "DIN 8330: Pilot Saatleri Zaman Ölçümü Tekniği". Saat üreticisi Sinn norm belirleme çalışmalarını başlatan üretici olmuştur. Alman Standartları Enstitüsü (Deutsche Institut für Normung - DIN) 2013 yılında pilot saatleri için yeni bir norm geliştirmeye başladı. Yapılan norm belirleme çalışmaları "Pilot Saatleri Teknik Standardı" (TESTAF) temel alınarak yürütülmüş ve günümüz havacılık endüstrisinin güncel ihtiyaçları göz önünde tutulmuştur. TESTAF, Almanya'nın Aachen kentinde bulunan Aachen Meslek Yüksek Okulu bünyesindeki Havacılık ve Uzay Teknolojisi Fakültesi'yle saat üreticisi Sinn'in yaptığı işbirliğiyle 2012 yılında ortaya çıkmıştır. Belirlenen DIN 8330 normuna göre bir pilot saati uçakta zaman ölçümü yapan tüm aletlerin işlevlerin hepsini yerine getirebilecek şekilde olmalıdır. Saat aynı zamanda kokpitte bulunan sistemlerle uyumlu olmalı ve uçuş ekipmanları ve pilotlar için tehdit oluşturmamalıdır. Ayrıca uçuşun gerektirdiği fiziksel zorluklar nedeniyle zarar görmemelidir.
DIN 8330 normu tarafından belirlenen kriterler görerek uçuş kurallarından (visual flight rules -VFR) ve aletli uçuş kurallarından (instrument flight rules - IFR) farklıdır. IFR'ye göre sertifikalandırılan saatler kronometre işlevine sahip olmalıdır. Yani bu saatler aslında birer kronograftır. VFR'ye göre sertifikalandırılan saatlerde 12 saat sayacı ve 60 dakika sayacı bulunmalıdır. Merkezi saniye ibresinin bir durdurma tertibatı bulunmalıdır. DIN normu tüm dakikaların gösterildiği ve mandallı bir yapıya sahip iki yöne dönen bezelin saatte bulunmasını da öngörür. Kadran ve skalanın arka fonu mat siyah olmalıdır. Kadranın çapı 27 mm'den daha küçük olamaz. Pilot saati kadranının hem gece hem de gündüz rahat bir şekilde okunabilmesi için DIN normu tüm saat markörlerinin, döner bezel üzerindeki üçgenin, akrebin, yelkovanın ve saniye ibresinin parlayan maddeyle kaplı olmasını şart koşmaktadır. Parlayan madde en az 3 saat boyunca parlamaya devam etmelidir.
DIN 8330 normu pilot saatlerinin ve saatin kumanda unsurlarının eksi 15°C ve artı 55°C arasında işlevlerinde bir azalma olmadan çalışmasını şart koşar. Saat 1 metre yükseklikten tahta bir zemine düştükten sonra da zarar görmeden çalışmasına devam etmelidir. Su geçirmezlik denetimi DIN 8310 normunun öngördüğü kriterlere göre yapılır. Saatler ayrıca hassasiyet, kordon sağlamlığı, manyetik alanlara karşı direnç başta olmak üzere birçok testten geçirilir. Sertifika testleri sonunda saatin işlevselliğinde bir azalma olmamalıdır. Ayrıca saatin dışının da zarar görmemiş olması gerekmektedir.
